Kako se živelo u Kraljevini Srbiji: Radni dan i do 15 sati, u školu išlo svako osmo dete

Redovni popisi stanovništva vršeni su već od tridesetih godina 19. veka, a kad je 1878. godine Srbija stekla državnu samostalnost, već je imala statističku službu sposobnu da pouzdano pruža obaveštenja o promenama u broju stanovnika, navedeno je u izdanju Republičkog zavoda za statistiku.

U Srbiji je 1894. živelo 1,9 miliona stanovnika, većina na teritoriji takozvanog Beogradskog pašaluka (1,1 milion), koji je obuhvatao oblast između Drine, Save, Dunava, Poreča (kasnije Donjeg Milanovca), Stalaća, Karanovca (Kraljeva) i Užica.

Broj stanovnika Kraljevine Srbije, koja u tom periodu nije menjala državne granice, povećao se do 1910. godine na 2,76 miliona.

U gradsko stanovništvo 1884. godine ubrajano je oko 236.000 ljudi, od kojih je 35.483 živelo u Beogradu. Broj stanovnika varoši na ušću Save u Dunav 1910. godine dostigao je 89.876.

Radno aktivno stanovništvo 1884. godine brojalo je oko 919.000 ljudi, od kojih se 791.000 stanovnika bavila poljoprivredom. Sličan odnos između poljoprivrednog i ostalog stanovništva zadržao se i u narednim decenijama, pa je tako poljoprivreda 1910. godine bila osnovna delatnost za 1,2 miliona od ukupno 1,4 miliona radno aktivnih stanovnika.

Stoga ne čudi podatak da su indeksi cena obračunati samo prema cenama kukuruza i pšenice, iako bi za pouzdani sud o kretanju cena bila potrebna šira lista obuhvaćenih proizvoda. U 1884. godini izvršeno je preračunavanje cena sa groša na dinare.

Autor publikacije Miodrag Nikolić navodi da je moguće da su cene te godine bile visoke, a moguće je i da su pri preračunavanju vršena sistematska povećavanja, no već sledeće godine cene pšenice i kukuruza bile su snižene. Cene u 1900. godini bile su niže nego 1884. i 1885. godine, a u sledećoj deceniji cena pšenice se povećavala, dok je cena kukuruza samo nadoknadila pad iz 1900. godine.

U tadašnjoj srpskoj poljoprivredi još se nije masovno koristilo veštačko đubrivo, nisu upotrebljavana hemijska sredstva za zaštitu bilja, nije trošeno gorivo za pokretanje teških mašina, niti je kupovano sortno seme. Sva vrednost proizvoda stvarana je radom ratara, stoga može da se smatra da je izračunata vrednost proizvodnje jednaka neto produktu.

Dvostruko povećanje ratarske proizvodnje uz povećanje ukupnog broja stanovnika za oko pedeset odsto otkriva velike promene koje su od 1884. do 1910. godine nastale u Srbiji. U zemlji se proizvodilo više hrane, a poljoprivrednici su predstavljali oko 90 odsto ukupnog stanovništva i sami su trošili najveći deo svega što proizvedu.

Prema raspoloživim podacima, od ukupno 884.000 ljudi angažovanih u privredi, u nepoljoprivrednim granama je 1884. godine radilo 93.000, a 1910. godine 147.000.

U nepoljoprivrednim granama radilo se oko 300 dana godišnje (nije se radilo samo nedeljom i praznikom). Radni dan je trajao od 12 do 15 sati, ponekad i ponegde i više. Tek je Zakon o radnjama iz 1910. godine ozakonio radni dan na 11 sati.

Više informacija pročitajte OVDE.