Nastanak i istorijat Galerije Milene Pavlović Barili

Prolazile su godine...

Lepe, stare fasade više nema. Ovaj najstariji i najlepši deo kuće srušen je 1961. godine da bi se na njenom mestu podigla izložbena sala jednostavne fasade, kao privremeno rešenje za potrebe Memorijalnog muzeja Milene Pavlović Barilli. Sačuvana je samo masivna kapija od kovanog gvožđa, koja je ugrađena između novopodignutog objekta i „Kuće Đorića“. Jedne hladne, vetrovite zime krajem sedamdesetih godina prošlog veka, košava je oborila obolele žalosne vrbe. Umrla je i stara Danica, našavši konačno svoj mir daleko od rodnog doma, kraj humki svoga muža Bruna i njihove jedinice, Milene.

Koliko je ljubavi i tuge sažeto u ovih nekoliko reči. Koliko je truda i upornosti bilo potrebno da se nekoliko stotina radova nađe na jednom mestu, pod jednim krovom. I dok Danica, Bruno i Milena, sjedinjeni u smrti, počivaju u drevnom Rimu, jedno veliko ljudsko i umetničko delo stoji kao svedok veličine i snage ljudskog duha.

Inicijativa za osnivanje zadužbine

Svoju želju da u porodičnoj kući svojih roditelja u kojoj se i Milena rodila, otvori memorijalni muzej, Danica Pavlović Barilli je najpre izrazila u pismu koje je marta 1949. godine uputila Mileninoj prijateljici iz Amerike, gospođici Margaret Malori (Margaret Mallory).

U dopisnici upućenoj iz Rima 1950. godine supruzi Danici, Bruno Barili (Bruno Barilli) dao je snažnu podršku njenoj želji da u Mileninoj rodnoj kući otvori muzej:

“Danice draga,

Nas dvoje ostadosmo sami na zemlji, živi i smrtno ranjeni i čekamo sa slabačkim ostatkom daha da dođe - znaš šta treba da dođe - razdvojeni, bez nade, dve hiljade kilometara jedno od drugog, usamljeni i sahranjeni pod prošlošću i tolikim uspomenama. Danice moja, iskoristi pomoć koju su vlasti spremne da ti pruže i napravi onaj mali muzej Mileninih slika. Donesi takođe iz Pariza sve Milenine stvari - nećeš valjda da se tamo izgube?“. (prevod sa italijanskog)

Bila je to, dakle, obostrana želja Mileninih roditelja, poslednja Brunova oporuka i Daničin zavet.

Posle višegodišnje prepiske sa svojim mužem, Brunom, a naročito posle njegove smrti 1952. godine, Danica Pavlović Barilli je, uporedo sa nastojanjem da iz Mileninih ateljea u Italiji i Francuskoj prenese u Jugoslaviju što veći broj Mileninih slika i ličnih predmeta,preduzela odlučne korake kod jugoslovenskih vlasti da u spomen svoje rano preminule kćeri, osnuje muzej i na taj način našoj kulturnoj baštini pokloni neprocenjivo umetničko blago.

Dve nedelje kasnije, 18. oktobra 1954. godine u Požarevcu je zaključen Ugovor o poklonu između darodavca, Danice Pavlović, kćeri Stojanove, s jedne i poklonoprimca, Gradske opštine Požarevac, sa druge strane.

Ugovor o poklonu je preko punomoćnika, raskinut  21. septembra 1956. godine sklapanjem Poravnanja kojim se Narodnom odboru opštine Požarevac nalaže da Danici Pavlović vrati sve stvari koje je primio na osnovu Ugovora o poklonu od 18. oktobra 1954. godine.

Očajna, razočarana i uvređena, Danica Pavlović Barilli je posle toga iz Rima ovlastila svog punomoćnika Božidara Bogosavljevića da, postupajući po njenim uputstvima, određene slike i porodične relikvije može da proda drugim muzejima. Petnaestog aprila 1957. godine, Danica Pavlović Barili je u Rimu sačinila testament kojim je svoju celokupnu imovinu i umetnički fond svoje preminule kćeri ostavila Srbiji, sa željom da se u Mileninoj rodnoj kući otvori muzej po zamisli i skicama koje je ona napravila.

Daničina nada da osnuje Milenin memorijalni muzej, ipak, nikad nije zgasla. O svojim namerama i planovima konstanto je iz Rima slala opširna pisma Miodragu B. Protiću kome je slala i materijal za pripremu prve monografije o Mileni.

Uviđajući svu ozbiljnost novonastale situacije, opštinske vlasti u Požarevcu, uz snažnu podršku Miodraga B. Protića, direktora Moderne galerije i dr Lazara Trifunovića, docenta na Katedri za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu, preduzeli su mere da Danicu Pavlović vrate iz Rima i kod nje povrate izgubljeno poverenje.

Po dolasku Danice Pavlović Barilli iz Italije, dvadesetog novembra 1961. godine pripremljen je i zaključen Ugovor o poklonu između Danice Pavlović Barilli kao darodavca sa jedne i Narodnog odbora opštine Požarevac, kao poklonoprimca sa druge strane. Ovim Ugovorom Danica Pavlović Barilli je, zbog nemogućnosti da ostvari svoju davnašnju želju i ispuni zavet dat svom mužu Brunu, da kao fizičko lice osnuje muzej, osnivanje muzeja poverila Gradskom odboru opštine Požarevac.

Da bi ova materija bila i formalno-pravno regulisana, bilo je neophodno da se pripremi nova Odluka o osnivanju. Dvadeset osmog decembra 1961. godine, na svojoj 14. sednici Opštinsko veće Narodnog odbora opštine Požarevac, kojom je predsedavao zamenik predsedavajućeg, Dragoljub Đurić, donelo je pod tačkom sedam Odluku o osnivanju Galerije Milene Pavlović Barili – MILENIN DOM u Požarevcu.

Posle obimnih građevinskih radova, memorijalna Galerija Milene Pavlović Barilli svečano je otvorena 24. juna 1962. godine.

Piše Jelica Milojković

"Ovaj tekst deo je projekta "Zaustavimo zastakljivanje Galerije" u okviru programa "Snaga aktivizma" i ne odražava nužno stavove medija na kome je medijski prostor zakupljen.