„Godine vrana”: Prikaz našeg čitaoca

Pozorišna adaptacija autora teksta Siniše Kovačevića oživela je pred publikom u tročasovnoj izvedbi sa minimalističkom scenografijom, bogatom koreografijom i velikom glumačkom postavom, koja ni u jednom trenutku ne dopušta da se na sceni oseti predah od teških tema koje predstava donosi.

Godine Velikog rata i posleratnog perioda okupljaju na istoj sceni, uz refrenski ponavljanu pesmu vrana, i bogate i siromašne, i pravoslavce, i katolike, i Jevreje i sve one čija je ljudskost na testu koji je pred njih stavio rat. U žaru pucnjeva pištolja, pušaka, romantičarskih dvoboja i strogo poštovanih zakonskih propisa, koje svojim imenom i delom brani pravnik Alojz Kavran, stradaju nevini. Metak pogađa dete, nevina žena strada zbog ukradene korpe uglja, kako bi ugrejala svoju decu čiji otac u ratu brani neke i nečije ideale. Između odbrane vojničkog čina i časti i pokazane ljudskosti i razumevanja, rađaju se nove ljubavi. Država po završetku Prvog svetskog rata dobija novo ime, nove granice i novog kralja. A rat ostaje konstanta. Rat i ono što on sa sobom donosi. I odnosi.

Poetski i simbolično, vrane (u izvođenju plesača) najavljuju događaje, ali nisu samo zloslutnice. One su deo svake situacije, one žive sa junacima drame, umiru sa njima, one su nad grobovima upokojenih, one su simboli granica novouspostavljene kraljevine i okolnih država. One su dokaz da granica ne postoji. Da crna boja njihovog perja nije jedina boja koju na sebi mogu da imaju. Baš kao ni ljudi. Raseljeni, doseljeni sa raznih strana sveta, mogu da imaju puno boja i oznaka na sebi. Ali svako od njih, na kraju, traži ljubav i krunu ljubavi, u porodici i deci. Od strogog pravnika Alojza (Branislav Tomašević), preko povratnika iz rata, sanitetskog majora Živojina Rajića (Petar Stugar), kapetana Mijata Tamnavca (Hadži Nenad Maričić), kome je rat sve odneo, preko žena koje strpljivo čekaju svoje sinove, muževe i braću da se vrate u opustošene i osiromašene domove i porodice, čije je otelotvorenje Katica Rajić (Ljiljana Blagojević),
Živojinova majka, udovica, svekrva i baka.

Nad svima njima igra se ples vrana, ples državnika, „političke elite” i „pravdoljubive plahovitosti”, kako igre moćnika u predstavi naziva Arčibald Rajs (Darko Tomović), govoreći da piše knjigu o Srbima, u kojoj će ispričati priču o sudbini jednog naroda. Gledaoci su mogli da je se podsete. Ona nije ni nova, nije ni nepoznata.

Tekst drame Siniše Kovačevića univerzalnom tematikom i porukama opominje na ono što je arhetipsko u čoveku – na mržnju, ljubav, potrebu za nalaženjem pravde koja, kao gunj kapetana Mijata, ostaje da visi na praznom belom stablu drveta. Tu istu belu boju nade možemo da pronađemo, u poslednjoj sceni, i u trudnoj učiteljici Juliji Kavran, Švabici, tuđinki, koja na kraju predstave ostaje na sceni sa još troje
siročadi postradalog majora Živojina Rajića, i njegove obešene supruge Ljubinke. Ta deca nisu Julijina deca, ali postaju njena. Jer svet je u njenim očima dovoljno velik za sve.

Publika je zasluženo desetominutnim aplauzom nagradila izvođenje svih koji su bili na sceni. Nagradu žirija publike za svoje glumačko izvođenje dobio je Petar Strugar za ulogu majora Živojina Rajića, a nagradu stručnog žirija dobio je Branislav Tomašević za ulogu pravnika Alojza Kavrana.

Piše: Nenad Ž. Milošević